Dit boek laat zien dat ontspanningsoefeningen en ademoefeningen helemaal niet zo eenvoudig zijn als ze vaak gezien worden. De klassieke methodes zoals spierontspanning, buikademhaling en (suggestieve) mentale ontspanning zijn wijdverbreid, maar inmiddels al bijna een eeuw oud en hebben toch een beperkt bereik. Ze worden ingezet als behandeltechniek en niet als behandelwijze op zich.
In 1998 kwam het handboek 'Ontspanningsinstructie' uit, waarin een nieuwe visie op čn een nieuwe praktische toepassing werd geboden van reeds lang bestaande technieken voor zelfregulatie van spanning. Ontspanning- en ademoefeningen kennen we allemaal, maar wat is instructie volgens het 'procesmodel' en wat wordt verstaan onder 'interne zelfregulatie' ? Adem- en Ontspanningstherapie (AOT) volgens de Methode Van Dixhoorn is een behandelwijze op zich. Het is complex en procesmatig, omvat de kern van bestaande methodes en breidt deze uit met andere modaliteiten. Gezocht wordt naar de modaliteit die voor het individu een zinvolle verandering teweeg brengt. De methode is een moderne en multimodale benadering van ontspanning. Interne zelfregulatie van spanning gaat over de wisselwerking tussen het bewuste en het onbewuste, en daarmee over de bewustwording van onszelf. In dit boek willen we deze kijk en praktijk aan de tand voelen: hoe stevig is het, waar bestaat het uit en wat gebeurt er precies. Het gaat om de vraag naar objectivering van subjectieve ervaringen en processen.
In 13 hoofdstukken zullen vanuit verschillende perspectieven onderzoeksresultaten gepresenteerd en antwoorden geboden worden. Tien jaar na publicatie van het handboek wordt hiermee een tussenbalans opgemaakt, die verrassend sterk en positief uitpakt. AOT staat er, čn staat stevig.
Voorwoord
1. Inleiding
2. Ontspanningsmethodes
| 2.1. Spierontspanning |
2.2. Mentale ontspanning |
2.3. Bewegingsleren |
|
2.4. Anti-stress respons |
2.5. Meditatie |
2.6. Biofeedback |
|
2.7. Ademhaling |
2.8. Behandeling van somatische spanningspatronen |
2.9. Van methode naar modaliteiten van instructie |
3. "Modaliteiten" van ontspanningsinstructie
| 3.1. Omgeving |
3.2. Lichaamshouding |
3.3. Aandacht |
|
3.4. Beweging |
3.5. Ademen |
3.6. Inhoud van instructie |
|
3.7. Bespreken van ervaringen |
3.8. Tempo |
3.9. Aanraken |
|
3.10 Feedback |
3.11 Plaats van spannings-probleem |
3.12 Huiswerk |
3.13 Overzicht van modaliteiten in de instructies
4. Processen
| 4.1. Onderlinge samenhang van processen |
4.2. Spanningsvermindering |
|
4.3. Herstel van evenwicht |
4.4. Aandachtverschuiving |
|
4.5. Lichaamsbewustwording |
4.6. Functioneel bewegen |
|
4.7. Functioneel ademen |
4.8. Cognitieve herstructurering |
4.9. Zelfregulatie
5. De praktijk van ontspanningsinstructie
5.1. Instructie en respons
5.2. Richtlijnen voor de begeleider
6. De context van ontspanningsinstructie
| 6.1. Aanbiedingsvormen |
6.2. Indicatiestelling en probleemverheldering |
|
6.2.1. Gewone overspanning |
6.2.2. Randvoorwaarden |
|
6.2.3. Verschuiving van interne referent en traagheid |
6.3. Evaluatie van de instructies |
7. Instructies
|
7.1. Inleiding |
7.1.1. Gebruik van de uitgeschreven instructies |
|
7.1.2. Overzicht van instructies en opbouw tot oefenseries |
7.2. Instructies die in elke houding uit te voeren zijn |
|
7.3. Instructies en handgrepen in ruglig |
7.4. Instructies en handgrepen in buiklig |
|
7.5. Instructies en handgrepen in zit |
7.6. Instructies en handgrepen in stand |
|
Literatuur |
Bijlagen 1. Vragenlijst Oefenervaring |
2. Vragenlijst Toepassen van ontspanning |
|
Register |
Over de auteur |
VOORBEELD INSTRUCTIE
"Zit, voeten drukken"
|
Zit, geleund, op een stoel met een rugleuning en een relatief horizontale zitting |
Het achterwerk zit ver naar achter op de stoel, de rug leunt vlak tegen de leuning aan, de houding is dus niet "onderuit gezakt" |
|
De handen liggen losjes op de dijbenen |
De voeten staan uit elkaar, plat op de grond, iets voorbij de knieën, de bovenbenen rusten tegen de stoelzitting aan |
|
Druk beide voeten zacht tegen de grond en laat het weer los |
Alsof je je wilt afzetten naar achter, maar de voeten verschuiven niet |
|
Herhaal dit een keer of vijf en merk op wat de handen voelen in de bovenbenen |
Worden de bovenbenen harder, dikker, komen ze wat omhoog met drukken en afzetten van de voeten? Houd de aandacht even bij het afnemen van spanning na het loslaten. |
|
Stop ermee, zit stil, handen losjes op de benen |
Hoe zit je nu? wat valt op aan je lichaam? |
|
Druk opnieuw beide voeten, en laat los, een keer of vijf |
Volg het toenemen en afnemen van spanning in de bovenbenen; wat gebeurt er in de rug? Wordt de druk van de rug tegen de leuning groter of minder groot wanneer de voeten druk geven? |
|
Stop ermee, zit stil, handen losjes op de benen |
Hoe zit je nu? Wat valt op aan je lichaam? |
|
Druk opnieuw beide voeten, laat los, vijf tot zes keer en let daarbij niet alleen op de bovenbenen en de rug, maar ook op de schouders en armen |
Merk je dat met het aanspannen van de bovenbenen, ook de armen en schouders iets aanspannen of omhoog komen, zodat de armen en schouders weer loslaten wanneer de voeten stoppen met drukken? |
|
Stop ermee, zit stil, handen losjes op de benen |
Hoe zit je nu? Wat valt op aan je lichaam? Hoe gaat het ademen? Hoe voel je jezelf? Hoe voelen de handen? |
|
Let op het ademen en volg het ritme |
Verander het ademen niet, niet proberen goed te ademen |
|
Druk opnieuw beide voeten en laat ze los, 5-6 keer |
Op welk moment van het ademen ben je geneigd te drukken? Met inademen, met uitademen, wisselend? |
|
Adem rustig door de neus in, blaas zachtjes uit en druk tegelijk beide voeten, stop met drukken, ontspan de benen en het zitvlak helemaal en laat de lucht makkelijk binnenstromen |
Doe dit rustig een paar keer, stop er mee en vergelijk hoe je nu zit en ademt |
|
Zit stil, adem gewoon, benen los |
Wat valt je op aan hoe je zit en voelt? |
Inhoudsopgave
Deel 1. Beginselen
I. Bewegen van de buik
II. Training van het middenrif
III De totale adem-beweging
IV Ademsteun in buik en onderrug
V Verruiming van de borst
VI Ademopbouw
Deel II. Doorwerking
VII Patronen
VIII Ademspanningen
IX Voer voor anatomen
X Het centrum voor de adembeweging 'Harapunt'
XI De volledige ademhaling
A randomised controlled clinical trial of breathing awareness as a relaxation method in the rehabilitation after myocardial infarction. Rotterdam, 1991.
Available through the author: dixhoorn@euronet.nl
|
TABLE OF CONTENTS |
|
|
Chapter 1. |
INTRODUCTION |
|
Chapter 2 |
CONDUCT AND DESIGN |
|
Chapter 3 |
BREATHING AWARENESS AS A RELAXATION METHOD IN CARDIAC REHABILITATION. By:J van Dixhoorn, HJ Duivenvoorden In:FJ McGuigan, WE Sime, J Macdonald Wallace, eds, Stress and Tension Control-III, Plenum, New York, 1989; 19-36. |
|
Chapter 4 |
PHYSICAL TRAINING AND RELAXATION THERAPY IN CARDIAC REHABILITATION ASSESSED THROUGH A COMPOSITE CRITERION FOR TRAINING OUTCOME. By: J van Dixhoorn, HJ Duivenvoorden, JA Staal, J Pool In: American Heart J, 1989; 118-3: 545-552. |
|
Chapter 5 |
PSYCHIC EFFECTS OF PHYSICAL TRAINING AND RELAXATION THERAPY AFTER MYOCARDIAL INFARCTION. By: J van Dixhoorn, HJ Duivenvoorden, J Pool, F Verhage In: J Psychosomatic Research, 1990; 34-3: 327-337. |
|
Chapter 6. |
CARDIAC EVENTS AFTER MYOCARDIAL INFARCTION: POSSIBLE EFFECT OF RELAXATION THERAPY. By: J van Dixhoorn, HJ Duivenvoorden, JA Staal, J Pool, F Verhage In: Eur Heart J, 1987; 8: 1210-1214 |
|
Chapter 7 |
SUCCESS AND FAILURE OF EXERCISE TRAINING AFTER MYOCARDIAL INFARCTION: IS THE OUTCOME PREDICTABLE? By: J van Dixhoorn, HJ Duivenvoorden, J Pool In: J Amer Coll Cardiol, 1990; 15-5: 974-982. |
|
Chapter 8 |
OUTCOME OF EXERCISE TRAINING ALONE AND IN COMBINATION WITH RELAXATION THERAPY: WHICH MYOCARDIAL INFARCTION PATIENTS BENEFIT FROM THESE TREATMENTS? By: J van Dixhoorn, HJ Duivenvoorden Submitted for Publication: British Heart Journal |
|
Chapter 9 |
PREDICTABILITY OF PSYCHIC OUTCOME FOR EXERCISE TRAINING AND EXERCISE TRAINING PLUS RELAXATION THERAPY AFTER MYOCARDIAL INFARCTION By: HJ Duivenvoorden, J van Dixhoorn In: J Psychosomatic Research, 1991; 35-4/5: 569_578. |
|
Chapter 10 |
GENERAL DISCUSSION. |
|
Chapter 11. |
SUMMARY / SAMENVATTING |
|
Appendix |
BODY AWARENESS, THE PROPER APPLICATION OF RELAXATION AND BREATHING TECHNIQUE By: J van Dixhoorn In: Gedrag (Psychology and Health) 1984; 12-5: 31-45 |